بررسی اثرات متقابل دو قارچ میکوریز آربوسکولار و نماتد ریشه گرهی meloidogyne javanica در گوجه فرنگی

نماتدهای انگل گیاهی، به ویژه نماتدهای ریشه گرهی (meloidogyne spp.) سهم زیادی در کاهش عملکرد گیاه گوجه-فرنگی بر عهده دارند. استفاده از هر یک از روش های مدیریتی موجود برای کنترل این نماتدها نیز با محدودیت هایی روبرو می باشد. همزیستی میکوریزایی یکی از شناخته شده ترین روابط همزیستی موجود در کره زمین است که به دلیل ایفای نقش مثبت در تأمین نیازهای آبی، تغذیه ای و افزایش رشد و سلامت گیاهان، از اهمیت بالایی برخوردار می باشند. میکوریز های داخلی از جمله عواملی هستند که می توانند روی جمعیت نماتد ریشه گرهی اثر بگذارند. جهت ارزیابی اثرات متقابل قارچ های میکوریز آربوسکولار و نماتد ریشه گرهی در گو جه فرنگی از دو گونه قارچ میکوریز آربوسکولارglomus mosseae و intraradices glomus و نماتد ریشه گرهی meloidogyne javanica استفاده شد. پس از تکثیر قارچ های مذکور روی شبدر سفید و تکثیر نماتد روی گوجه فرنگی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در شرایط گلخانه انجام شد. سنجش اثرات قارچ ها روی بیماری زایی و خسارت نماتد با استفاده از شاخص های رشدی گیاه و پارامترهای رشد و نموی نماتد و ارزیابی اثرات نماتد روی قارچ های میکوریز بر اساس پارامترهای رشد و نموی قارچ انجام شد. نتایج به دست آمده نشان دهنده افزایش رشد بخش های مختلف گیاه و هم چنین کاهش بیماری زایی و خسارت نماتد ریشه گرهی در اثر حضور قارچ های میکوریز بود. به منظور بررسی حد تأثیر قارچ های مذکور، حضور آن ها در سطوح مختلف جمعیت نماتد نیز در آزمایشات جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل موید توانایی بالای قارچ های میکوریز در کنترل سطوح مختلف جمعیت نماتد بود. مطالعات هیستوپاتولوژیکی نیز نشان دهنده تأثیر مثبت قارچ های میکوریز آربوسکولار در کاهش خسارت نماتد ریشه گرهی بود. به منظور بررسی مکانیسم های درگیر در روابط متقابل قارچ میکوریز و نماتد ریشه گرهی، میزان تولید آنزیم کیتیناز در مراحل مختلف ارزیابی شد. نتایج نشان داد که قارچ های میکوریز از طریق تحریک تولید آنزیم کیتیناز باعث کاهش خسارت نماتد می گردند. این اثر می تواند مستقیماً ناشی از تجزیه کیتین موجود در پوسته تخم نماتد و ممانعت از تکامل آن باشد و یا به طور غیر مستقیم با فعال کردن مکانیسم های دفاعی گیاه از حمله و توسعه نماتد ممانعت به عمل آید. با توجه به نتایج حاصل از این بررسی و نتایج آزمایشات مشابه، قارچ های میکوریز آربوسکولار قادر به محدود کردن بیماری زایی نماتد ریشه گرهی و کاهش خسارت نماتد می باشند. بنابراین امکان موفقیت در استفاده از آن ها به عنوان عوامل بیوکنترل نماتد ریشه گرهی بالا می باشد.